Kryzys programu Czyste Powietrze? PAS alarmuje

Polski Alarm Smogowy sprawdził, ile wniosków do Programu Czyste Powietrze złożono w pierwszych trzech miesiącach po jego wznowieniu. Jest to – jak wyliczono – aż siedmiokrotnie mniej niż w analogicznym okresie 2024 roku.

W związku z poczynionymi wyliczeniami wyciągnięto jednoznaczne wnioski dotyczące kondycji programu Czyste Powietrze. Nie są optymistyczne.

"To zapaść ważnego programu, który miał oczyścić powietrze i wesprzeć gospodarstwa domowe borykające się z wysokimi kosztami energii" – komentuje Polski Alarm Smogowy, podkreślając równocześnie, że mamy do czynienia z najpotężniejszym kryzysem w walce ze smogiem, jaki obserwujemy od wielu lat.

Polski Alarm Smogowy (PAS) zapytał NFOŚiGW o liczbę złożonych wniosków o dotację do Programu Czyste Powietrze. Z odpowiedzi wynika, że w okresie od 31 marca do 30 czerwca 2025 r. czyli przez trzy miesiące od ponownego uruchomienia Programu złożono zaledwie 11 160 wniosków. Dla przykładu w analogicznym okresie 2024 roku liczba ta wyniosła 78 326, a w analogicznym okresie 2023 roku – 54 109.

– To co się dzieje z Programem Czyste Powietrze trudno nazwać inaczej niż zapaścią – komentuje Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego.

Dodaje przy tym, że od swojego restartu Program w ciągu kwartału osiągnął taką samą liczbę wniosków, jaką przed zawieszeniem składano w ciągu dwóch tygodni.

PAS negatywnie ocenia program po wznowieniu

PAS ocenia, że niemożliwe jest poprawienie wyniku z roku 2024, kiedy złożono ponad 270 tysięcy wniosków. Zaznacza, że po reformie popularność Programu znacząco spadła. Zaznacza przy tym, że konieczne jest wprowadzenie reform i zmiany zarządzania Programem Czyste Powietrze. Tylko dzięki nim, jak zaznacza, możliwe jest dalsze działanie na rzecz masowej termomodernizacji polskich domów i wymianie "kopciuchów".

– Sytuacja jest dramatyczna – stwierdza Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego – Program jest w głębokim kryzysie, a sposób, w jaki jest zarządzany jest nie do obrony. Mamy problem nie tylko ze spadkiem zainteresowania Czystym Powietrzem, ale również z zaległymi płatnościami dla firm i obywateli, którzy płacą cenę za błędy w zarządzaniu PCZP. Podważono również zaufanie społeczne do tego niezmiernie ważnego programu. Obawiam się, że bez zasadniczej zmiany podejścia do problemów, z jakimi boryka się Czyste Powietrze, rok 2025 będziemy wspominać jako ten, w którym Program w zasadzie został zatrzymany – zaznacza.

Czy da się wyjść z tego impasu? Należy jak najszybciej uprościć, odbiurokratyzować i przyspieszyć obsługę beneficjentów oraz przywrócić zaufanie ludzi i firm do Programu.

– Nie może być tak, że uczciwi beneficjenci oraz przedsiębiorcy płacą za opieszałość urzędników – komentuje Andrzej Guła

Dodaje, że nierozważne działania NFOŚ wywołały nie tylko utratę zaufania do Programu, ale niesłusznie podważyły uczciwość setek tysięcy beneficjentów aplikujących o dotacje.

Jednym z rozwiązań, które proponuje PAS jest również wprowadzenie tzw. bonów na audyt energetyczny, z których mogłoby skorzystać każde gospodarstwo domowe, niezależnie od tego czy zdecyduje się na przystąpienie do Programu

– To ważne – mówi Piotr Siergiej, rzecznik PAS, ponieważ z informacji płynących z gmin wiemy, że niektórzy beneficjenci wycofują się, gdyż wykonanie audytu nie gwarantuje automatycznego dostępu do Programu mimo poniesionych kosztów – dodaje Siergiej.

Polski Alarm Smogowy ostrzegał przed zawieszeniem Programu przewidując obecną sytuację. Podkreślano wówczas, że można było przebudować i uszczelnić Czyste Powietrze stopniowo, nie zawieszając możliwości aplikowania.

"Niestety zarząd NFOŚiGW podjął błędną decyzję, która skutkuje bardzo małą liczbą składanych wniosków. Na pewno nie pomogła kampania Narodowego Funduszu przekonująca obywateli, że Program jest źródłem nadużyć i defraudacji, mimo że liczba wadliwych wniosków nie sięgała nawet jednego procenta. Zdaniem PAS ten fundamentalny program dotacyjny, który przyczynił się już do polepszenia jakości powietrza w Polsce, powinien być kontynuowany i wspierany finansowo przez polski rząd" – kwituje PAS w oficjalnym komunikacie.