W Bytomiu powstał Szlak Architektury Secesyjnej

Bytom przez lata nazywany był "małym Wiedniem". Czemu? Ze względu na bogactwo architektury secesyjnej. Popularność tego stylu przypadła tu na okres szybkiego rozwoju miasta na początku XX wieku. To w Bytomiu wówczas budowane były najpiękniejsze kamienice w stylu Jugendstil, projektu nie tylko miejscowych architektów, ale też tworzone na deskach kreślarskich w Berlinie, Wrocławiu czy Katowicach. Teraz historia 35 najciekawszych architektonicznie secesyjnych budynków Śródmieścia została opisana w ramach bytomskiego Szlaku Architektury Secesyjnej. Historię tę można poznać dzięki nowym wydawnictwom Urzędu Miejskiego w Bytomiu – bezpłatnej mapie, serii podcastów oraz dziesięciu tablicom informacyjnym, które pojawiły się w przestrzeni miasta.

Szlak Architektury Secesyjnej umożliwia podążanie śladem niezwykłej historii 35 kamienic Śródmieścia Bytomia – ich właścicieli oraz budowniczych. Niektóre z secesyjnych perełek, takie jak budynek IV Liceum Ogólnokształcącego, są dobrze znane mieszkańcom i turystom – historia innych, czeka dopiero na odkrycie.

– W tym roku świętujemy 770 urodziny Bytomia, dlatego chcemy zwrócić szczególną uwagę na bogatą i stylową architekturę miasta – mówi Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia. – Na trasie nowo utworzonego Szlaku Architektury Secesyjnej znalazło się 35 obiektów w centrum Bytomia i właściwie większość z nich to kamienice mieszkalne. Historię dziesięciu z nich możemy poznać dzięki tablicom informacyjnym, nowo wydanej mapie, serii podcastów oraz stronie internetowej – dodaje prezydent.

W ramach projektu powstała mapa z trasą biegnącą w centrum miasta wraz z opisami najciekawszych przykładów secesji. Przemierzający Bytom Szlakiem Architektury Secesyjnej odnajdą na fasadach dziesięciu budynków tablice informacyjne, a tropem najciekawszych historii poprowadzą ich podcasty nagrane przez Marka Wojcika. Dla głodnych większej ilości informacji, powstała podstrona bytom.pl/secesja zawierająca obszerne opisy, zdjęcia oraz nagrania.

Trasa dla miłośników architektury i historii

Trasa Szlaku Architektury Secesyjnej prowadzi od Rynku i przyległych do niego ulic – Jainty, Gliwickiej, Rycerskiej, przez pl. Sikorskiego do ulicy Moniuszki i Dworcowej. Na wybranych kamienicach zamontowane zostały tablice informacyjne, z których turyści i przechodnie będą mogli dowiedzieć się nieco więcej o mijanych zabytkach.

Półprzezroczyste tablice wykonane ze szkła hartowanego zostały zamontowane na kamienicach przy Rynku 19, 20, 21, Jainty 20 i 24, Dworcowej 10 i 22, Moniuszki 8, a także na budynku IV Liceum Ogólnokształcącego przy Sikorskiego 1.

Opracowaniem trasy we współpracy z Wydziałem Komunikacji Medialnej i Promocji Urzędu Miejskiego w Bytomiu zajął się Marek Wojcik – współtwórca Cyfrowej Biblioteki Bytomskiej Architektury bazującej na unikalnych materiałach z miejskich archiwów budowlanych, autor książek, pasjonat bytomskich zabytków oraz przewodnik. Marek Wojcik zebrał w swojej pracy zarówno informacje o walorach architektonicznych kamienic, jak i ciekawostki o ich historii, związane z losami projektantów, właścicieli czy znanych mieszkańców.

– Projekt został zrealizowany częściowo przy udziale dofinansowania ze Śląskiej Organizacji Turystycznej. W następnych latach będziemy chcieli szlak rozbudować o kolejne obiekty poza ścisłym centrum miasta m.in. o zaprojektowane przez Karla Bruggera budynek Królewskiego Instytutu Higieny – dzisiejszy sanepid, budynki danego Domu Kalek czyli Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego nr 4 oraz willę nadburmistrza Brüninga – mówi Małgorzata Węgiel-Wnuk, naczelniczka Wydziału Komunikacji Medialnej i Promocji Urzędu Miejskiego w Bytomiu.

Całkowity koszt realizacji projektu wyniósł 8,7 tys. zł, z czego 2,3 tys. zł stanowi dofinansowanie Śląskiej Organizacji Turystycznej w Katowicach.

Jak secesja zadomowiła się w Bytomiu

Secesyjne kamienice zdobią bytomskie ulice i place od ponad stu lat. Na Górny Śląsk secesja trafiła z niewielkim opóźnieniem. W Bytomiu trwał wówczas boom budowlany związany z dynamicznym rozwojem miasta, dlatego tak wiele budynków secesyjnych do dziś zdobi ulice miasta.

Górnośląska secesja stanowiła płynne przejście od poprzedniego okresu malowniczego historycyzmu do bardziej śmiałych rozwiązań. W Bytomiu i sąsiednich przemysłowych miastach architekci chętnie nawiązywali do schyłkowych faz poszczególnych okresów sztuki europejskiej, takich jak: gotyk płomienisty (flamboyant), manieryzm niderlandzki czy rokoko.

W budowlach z tego okresu możemy dostrzec asymetrycznie ukształtowane elewacje. Okna, drzwi i bramy mają fantazyjne kształty, prowadzone miękką linią, niekiedy widoczną także w specyficznym gzymsie o profilu łukowym oraz w malowniczo ukształtowanych szczytach. Cechą charakterystyczną bytomskich budowli secesyjnych tego okresu jest wprowadzona przez miejskiego budowniczego Karla Bruggera glazurowana, kolorowa cegła. Wymusza ona specyficzną kanciastą geometrię i uproszczenie detali.

Pierwszą w Bytomiu i na Górnym Śląsku secesyjną realizacją był budynek Miejskiej Katolickiej Szkoły Realnej projektu Karla Bruggera. Budynek, w którym dziś funkcjonuje IV Liceum Ogólnokształcące, powstał w sąsiedztwie dawnego Banku Rzeszy i Domu Koncertowego i Teatru Miejskiego (obecny budynek Opery Śląskiej). Pochodzący z Monachium architekt zaprojektował szkołę na planie prostokąta, z ryzalitami w osiach wszystkich czterech elewacji oraz dwoma niewielkimi skrzydłami z tyłu. Budynek jest dwupiętrowy, posiada wysokie poddasze nakryte wielospadowym dachem z wieżą zegarową pośrodku. We wnętrzu na szczególną uwagę zasługuje aula z emporą, a także klatka schodowa, secesyjne drzwi oraz szafy na pomoce dydaktyczne. Wszystkie elewacje wykonane są z kolorowej glazurowanej cegły, która stała się znakiem rozpoznawczym bytomskiej secesji.

W samym tylko centrum Bytomia secesyjnych kamienic o wysokich walorach architektonicznych jest ponad trzydzieści. Wszystkie one znalazły się na trasie Szlaku Architektury Secesyjnej.

Fot. Marcin Hirnyk