Światowy Dzień Walki z Depresją [ROZMOWA]

23 lutego przypada Światowy Dzień Walki z Depresją. To okazja, aby poszerzyć wiedzę na temat zdrowia psychicznego. Na depresję cierpi ponad 350 mln ludzi na całym świecie.

O zaburzeniach depresyjnych i o tym, że depresją nie możemy się zarazić, Violetta Kulik z Uniwersytetu Śląskiego rozmawiała z dr Dorotą Prysak z Instytutu Pedagogiki, której zainteresowania badawcze to: terapia, psychodrama, tutoring, inkluzja społeczna osób ze zróżnicowanymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi, edukacja specjalna, funkcjonowanie społeczne osób niepełnosprawnościami domy pomocy społecznej.

Violetta Kulik: Jakie czynniki powodują depresję? Czym jest depresja?
Dr Dorota Prysak: Depresja jest od dłuższego czasu jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na depresję choruje 350 mln ludzi na świecie. Jest najczęściej diagnozowana w przedziale wiekowym 20–40 lat, dwukrotnie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Według statystyk na depresję choruje ok. 1,5 mln Polaków. Depresja przede wszystkim obniża jakość życia i często powoduje cierpienie. Ponadto zwiększa ryzyko zapadnięcia na inne choroby. Znacząco utrudnia funkcjonowanie zawodowe, społeczne i osobiste. Pomimo, że posiadamy dużą wiedzę w zakresie diagnozowania, metod leczenia i pomocy osobom z depresją, bardzo często pozostaje ona nierozpoznana i nieleczona.
Wśród najczęściej występujących czynników, które wpływają na powstawanie depresji, można wyróżnić trzy główne:
•     czynniki biologiczne/genetyczne (ryzyko wystąpienia depresji jest wyższe w rodzinach osób chorujących na depresję),
•     czynniki psychologiczne – związane z sytuacjami traumatycznymi, kryzysami,
relacjami międzyludzkimi,
•     czynniki społeczne – przewlekły stres, pracoholizm, które powodują obniżenie nastroju.

Violetta Kulik: Poczucie beznadziei, złość, smutek – to symptomy choroby. Kogo dotyka depresja i dlaczego?
Dr Dorota Prysak: Depresja może występować przez całe życie, niezależnie od wieku. Mówimy już o niemowlęcej depresji, która jest konsekwencją utraty istotnego kontaktu, jakim jest więź z matką. Choroba może pojawić się również u dzieci kilkuletnich. Badania naukowe, dane statystyczne, a także moje własne doświadczenia pozwalają mi ocenić, że zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży są coraz częstsze. Społecznie dużo mówi się i pisze o depresji w wieku dorosłym. Natomiast chciałabym zwrócić uwagę na depresję naszych rodziców – seniorów. Często pojawia się w konsekwencji choroby. Depresja może dotknąć każdego z nas, bez wyjątku. Czasami spotykam się z opiniami, że jest to choroba cywilizacyjna. Rzeczywiście, częściej pojawia się w krajach wysoko rozwiniętych ekonomicznie. Dlaczego? Moja odpowiedź nie będzie odkrywcza. Przyłączam sią do tych opinii, które wskazują na zbyt mały odpoczynek proporcjonalnie do pracy, zbyt mało aktywności fizycznej w stosunku do bardziej statycznego trybu życia, przewlekły, chroniczny stres oraz przeniesienie relacji społecznych do mediów społecznościowych.

Violetta Kulik: Kto może zdiagnozować depresję?
Dr Dorota Prysak: Jeśli obserwujemy u siebie pogarszający się stan samopoczucia, brak chęci do działania, poczucie dłuższego przemęczenia, to mogą to być początki depresji (ale jeszcze nie muszą).  Nie czekajmy, aż samo przejdzie lub rozejdzie się po kościach. Należy jak najszybciej zadbać o siebie. Można udać się najpierw do lekarza pierwszego kontaktu i poprosić o zlecenie podstawowych badań, aby wykluczyć inne choroby. Lekarz pierwszego kontaktu może przekierować nas do specjalisty lub możemy samemu umówić się do psychiatry i/lub terapeuty.

Violetta Kulik: Na czym polega leczenie?
Dr Dorota Prysak: Leczenie depresji polega na ustąpieniu lub zmniejszeniu objawów. W zależności od zaawansowania depresji w praktyce stosuje się leczenie farmakologiczne, psychoterapię lub zastosowanie obu wymienionych metod w połączeniu. Leki antydepresyjne wpływają na przekaźnictwo neurochemiczne w mózgu, oddziałują na receptory komórek nerwowych, przez co stają się mniej lub bardziej wrażliwe na wychwytywanie substancji takich jak serotonina, noradrenalina, dopamina, a ich stężenie w organizmie ma decydujący wpływ na nasze samopoczucie. Natomiast psychoterapia to próba zmiany sposobu myślenia i reagowania osoby chorej na depresję, za pomocą metod psychologicznych. Celem takiej terapii jest przede wszystkim zmiana myślenia (struktur poznawczych) u osoby chorej, poprzez próbę nauczenia i weryfikacji słuszności myśli. Dokonuje się tego analizując dostępne informacje i fakty.

Violetta Kulik:  Jej/jemu dzisiaj nic się nie chce, miała/miał zły dzień. Dlaczego nasze społeczeństwo nadal nie potrafi towarzyszyć innym w chorobie? Dlaczego w Polsce choroba psychiczna to nadal wstyd?
Dr Dorota Prysak: Zaburzenia psychiczne to skomplikowane zagadnienie budzące wiele emocji, nie zawsze pozytywnych. Gdy coś jest dla nas nieznane, budzi lęk i opór. Główną przyczyną jest nieuświadomione społeczeństwo. Może to dziwne, ale czasami zdarza mi się usłyszeć pytanie: czy można zarazić się depresją?
Zgodnie z klasyfikacją diagnostyczną Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego DSM-V istnieje kilka podtypów zespołów depresyjnych, co nie ułatwia społeczeństwu zrozumienia istoty choroby. Często spotykam się ze stwierdzeniem: "chodzę do pracy", "wykonuje czynności domowe", "jakby był chory na depresję to leżałby w domu i nie miał siły wstać". Z jednej strony ci, którzy wypowiadają takie słowa mają rację, ponieważ tak było kiedyś. Obecnie często możemy usłyszeć o osobach z wysokofunkcjonującą depresją. Kiedy wszystko pozornie jest dobrze, a jednak zauważalne jest znaczne zmniejszenie komfortu życia. Osoba chora na depresję funkcjonuje gorzej w każdej sferze, zarówno w życiu zawodowym, społecznym i prywatnym. Zauważalne jest u takiej osoby połączenie niektórych objawów, które przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu np. w pracy, spaniu, jedzeniu… Na początku taka osoba wycofuje się z kontaktów społecznych. Pojawia się u niej astenia, a więc stałe zmęczenie i osłabienie, poczucie niemocy, permanentnie przeżywany obniżony nastrój. Doświadcza anhedonii (brak umiejętności odczuwania radości i przyjemności), zauważalny jest u niej niepokój i drażliwość oraz zaburzenia koncentracji i procesów zapamiętywania. I tu pojawia się pytanie: kto z nas nie doświadcza niektórych wymienionych stanów? Sami często odpowiadamy sobie na to pytanie: "ja nie użalam się nad sobą, tylko zmuszam się codziennie do pewnych czynności".

Violetta Kulik: Chory na depresję potrzebuje wsparcia i akceptacji. Jak pomóc choremu, jak z nim rozmawiać?
Dr Dorota Prysak: Rozmowa z osobą w depresji często jest wyzwaniem. To, co możemy ofiarować takiej osobie to czas, zwyczajne towarzyszenie, po prostu być z nią. Okazuje się, że w dzisiejszym zabieganym czasie jest to luksus, na który niewiele osób stać. Nasza obecność powoduje, że taka osoba nie czuje się sama. Kiedy już zdobędziemy jej zaufanie, możemy zaproponować metodą małych kroków konkretne działania.

Violetta Kulik: Jak dążyć do szczęścia i uniknąć depresji? Co możemy zrobić dla siebie i innych?
Dr Dorota Prysak:  Polecam to, co sprawdza się w moim życiu, czyli 5 x 5:
– postaraj się 5 minut dziennie przez 5 dni w tygodniu zadbać o swoje zdrowie fizyczne,
– postaraj się 5 minut dziennie przez 5 dni w tygodniu wprowadzić relaks w swoje życie,
– postaraj się pisać przez 5 dni w tygodniu jeden przykład tego, za co jesteś wdzięczny/wdzięczna,
– postaraj się przez 5 dni w tygodniu docenić interakcje społeczne z jedną wybraną przez siebie osobą,
– postaraj się przez 5 dni w tygodniu śmiać się przez 5 minut.
Jeśli macie taką możliwość, to jak najczęściej i najwięcej zażywajcie kąpieli słonecznych.

Violetta Kulik: Gdzie szukać informacji o depresji?
Dr Dorota Prysak: Jest wiele informacji o samej depresji i w jaki sposób możemy pomagać cierpiącym na nią osobom:
– dla osób dorosłych: https://forumprzeciwdepresji.pl/depresja/o-chorobie/statystyki,
– dla dzieci i młodzieży: "Nawigacja w każdą pogodę", opracowana przez Instytut Profilaktyki Zintegrowanej – udostępniany nieodpłatnie pakiet narzędzi badawczo-profilaktycznych do samodzielnego wykorzystania przez kadry szkolne http://ipzin.org/o-instytucie/,
– Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji: 22 594 91 00 oraz strona: https://forumprzeciwdepresji.pl/wazne-telefony-antydepresyjne